عناصر طراحی فضای داخلی | نور و فضا

عناصر طراحی

فضا

از بین عناصر تشکیل دهنده یک فضای داخلی کامل بدون شک مهمترین عنصر "فضا" است. فضا می تواند شادی بخش یا دلگیر، آرام یا شلوغ و ... باشد و این متغیرها به استفاده طراح از عناصر مختلف تشکیل دهنده کل را دارد.

فضا، به خصوص در دوران مدرن امروزه یک کالای گران محسوب می شود. فضای زیبای کلیسای جامع گوتیک به کمک فضای وسیع و ارتفاع بالا بود که به موفقیت چشم گیر خود در طراحی دست پیدا کرد.

 امروزه با افزایش چشم گیر هزینه های ساخت و ساز در ساختمان های امروزی، وسعت فضاها کمتر شده است و این موضوع باعث شده مهارت بیشتری از طرف طراح لازم باشد تا بتواند به فضاهای محدود نیز شخصیت ببخشد.

از طرفی نیز حجم زیاد فضا ضامن زیبایی نیست. یک فضا برای موفقیت زیباشناختی نیازی به وسیع بودن بی حد ندارد. یک فرم زیبا حتی در ساختار کوچک نیز می تواند هیجان انگیز و زیبا جلوه کند.

میتوان فضا را یک ماده اولیه دانست که باید با ابزارهایی همچون، رنگ، نور، مقیاس و .. شکل خاصی به آن داد.

به یاد داشته باشید که تجسم اولیه و تصور نتیجه یک طراحی بسیار می تواند روشن کننده باشد. زیرا حتی تغییر نور و یا تاریکی بیش از اندازه می تواند موفقیت فضا را از بین ببرد.

 ویژگی های علمی رنگ و نور، در طراحی داخلی از ترکیب ماهرانه رنگ و سایه و بافت اهمیت کمتری دارد. اگر یک فضا متنوع نباشد پس کسل کننده خواهد بود. اگر تمام فضای داخلی یک ساختمان از یک رنگ، ماده و بافت تشکیل شده باشد یکنواختی ایجاد می شود و اغلب انسانها به تنوع و تغییر نیاز دارند.

دستکاری فضا از نظر زیبایی شناختی و عملکردی بسیار مورد توجه قرار می گیرد. بسیار از سازه های ساخته شده توسط بشر نیز از مواد طبیعی ساخته شده و فراموش نکنید که این مواد با رنگ و بافت های طبیعی خود در اکثر مواقع از هر چیزی که ساخته بشر بوده و به طور مصنوعی ایجاد شده برتر است.

طراحان حرفه ای کاملا از ویژگی ها و بافت مواد طبیعی اگاه هستند و همواره آنها را در نظر می گیرند. بافت نه تنها از نظر ظاهر بلکه از لحاظ لمس و یا میزان جذب و بازتاب نور اهمیت دارد.

همچنین استفاده از مواد زمخت و خشن با سطوح ساینده مانند گچ که تجربه لمس ناخوشایندی در محیط های داخلی می دهد نیز توصیه نمی شود. بافت ها میتوانند به راحتی احساس ظرافتی ابریشم گونه و یا غیر رسمی را به انسان القا کنند.

نور

نور، خواه طبیعی باشد یا مصنوعی، از مهمترین عناصر طراحی است. البته اگر سطوح انتخابی از نظر رنگ و یا بافت مناسب نباشند مطمئناً کنترل و تاثیر این عنصر از بین می رود.

به طور مثال فضای کلیسای جامع گوتیک وابستگی زیادی به نور دارد. در روز با فیلتر شدن نور بیش از اندازه توسط شیشه های رنگی با الگوهای متنوع و ایجاد سایه با شدت های مختلف و استفاده از نورگیرها و پنجره های بلند برای ایجاد تنوع و تغییر مسیر نور میتوان این عنصر را کنترل کرد. البته نور مصنوعی نیز به همان اندازه مهم است.

منشا و مفهوم طراحی داخلی

منشأ طراحی داخلی

طراحی داخلی که شامل تمامی اشیای زینتی ثابت و متحرک می باشد، همواره جنبه بسیار مهمی از طراحی محیط بوده و باید اشاره کرد، بسیاری از اشیایی که امروزه به عنوان هنر گذشتگان در گالری و موزه ها به نمایش گذاشته می شوند درواقع به عنوان دکوراسیون داخلی آنها استفاده می شده است. حتی نقاشی ها نیز اغلب براساس اندازه به نقاشانی که وسایل دکوری دیگر مانند مبلمان را میساختند سفارش داده می شد. مجسمه سازان با سنگ و طلافروشان نیز با برنز و طلا انواع مختلفی از تزئینات زینتی را ایجاد می کردند.

هنرمندان مهمتر و شناخته شده تر، کارگاه هایی برای کار و دستیار و کارآموزانی داشتند و اغلب کارهای سفارشی مشترکی انجام می دادند. معماران نیز در طراحی داخلی شرکت می کردند، وسایلی مانند مبلمان، ظروف چینی، نقره، فرش و نقاشی هایی که در اندازه کمد و کابینت ها ساخته و در بالای درها آویزان می شدند.

در قرن هفدهم به سبک باروک، نقاشی هایی که بتوانند فضای داخلی را وسیع تر نشان دهند باب شد و آینه ها نیز به همین منظور در طراحی دکوراسیون داخلی استفاده شدند.

استفاده از عتیقه جات به عنوان تزئین در بیشتر دوره ها معمول نبود. درواقع به منظور ایجاد دکوراسیون جدید در اتاق ها کلیه عناصر قدیمی با تزئینات قبلی به اتاق های کم اهمیت تر منتقل می شدند. یکی از دلایلی که اشیایی که در حال حاضر عتیقه محسوب می شوند به خوبی حفظ شده اند نیز همین موضوع است.

صنعت هنر از ابتدا به منظور ارائه آثار جدید و عتیقه برای دکوراسیون های داخلی وجود داشته اما در دوران اولیه این کارها معمولا به نقاشی های محدود استادان هنرمند و کار زرگری محدود بود.

اکنون نیز دکوراسیونی که توسط قدرتمندان و ثروتمندان در گذشته استفاده می شده بسیار قابل تامل است، هرچند در حال حاضر این اشیا در انزوا مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند و تفکیک اولیه آنها در گالری ها به عنوان هنرهای تزئینی یا صنعتی عملکرد اصلی آنها را در مبلمان داخلی مبهم کرده است.

امروزه نگرش خاصی برای وسایل طراحی داخلی وجود دارد که ناشی از ظهور مجموعه ای از دهه 1840 است. نقره جات و وسایل ارزشمند، دیگر به عنوان لوازم خانه مورد استفاده قرار نگرفته بلکه از آنجا که گرانبها حساب می شوند، در کمدها، قفسه و کابینت ها نگه داری می شوند. به همین دلیل، حتی وسایل ظریف و کوچک چینی نیز که زمانی بخش جدائی ناپذیر سرویس های پذیرایی بودند، اکنون برای استفاده روزمره بسیار ارزشمند هستند.

مفهوم طراحی داخلی

مفهوم طراحی داخلی را میتوان در تاریخ به شیوه زندگی کشاورزی که شروع دوره زندگی یک جا نشینی بود منتسب نمود، زیرا در زندگی غیر ثابت مردمان عشایر، جایی برای نزئینات مناسب وجود نداشت و تنها امکان استفاده از فرش ها برای هم هدف تزئین و هم ایجاد آسایش در چادرها و منازل قابل حمل وجود داشت که درواقع پوششی برای کف چادر و جای خواب بود. این فرش ها شکل اصلی هنر مردم آن دوره بوده و قدیمی ترین فرش عشایری نیز در مغولستان مرکزی یافت شده که مربوط به قرن پنجم قبل از میلاد است. پرچه متصور است نقش های برجسته با طرح هندسی از آشور و در قرن هفتم قبل از میلاد درواقع براساس الگوهای فرش های بافته شده همان دوران بوده است.

طراحی داخلی و اصول آن در محیط های مسکونی و غیرمسکونی

طراحی داخلی

طراحی داخلی، طراحی فضاهای ساخته شده توسط انسان است و این محیط ارتباطی تنگاتنگ با معماری دارد. تمایل انسان به ایجاد یک محیط دلپذیر به اندازه تمدن انسانها قدمت دارد اما مبحث طراحی داخلی نسبتاً جدید است.

اصطلاح دکوراتور (طراح داخلی) که تقریبا از اواسط قرن بیستم به کار رفته است در مقایسه با حوزه فعالیت بسیار گسترده تری که امروزه نشان می دهد تقریبا بی معنی بوده اما جایگاه آن را به صورت یک حرفه جدی از گذشته تاکنون نشان می دهد. معماری داخلی در کشورهای اروپایی سریعتر تثبیت شد. متخصصان این حوزه برای اطمینان از دربرگرفته شدن تمام جنبه ها از اصطلاح معماری محیطی برای طراحی تمام فضاهای ساخته دست بشر استفاده می کنند.

اصول طراحی داخلی

طراحی داخلی درواقع تنها یک شاخه تخصصی از معماری یا طراحی محیطی است ؛ اما مهم است به خاطر داشته باشید اگر به هر جنبه از هر تخصصی به صورت حرفه ای پرداخته شود بسیار معنادار خواهد بود. بهترین ساختمانها و فضاهای داخلی آنهایی شناخته شده اند که تفاوت آشکاری بین عناصر تشکیل دهنده معماری داخلی آنها با کلیت عناصر تشکیل دهنده محیط وجود نداشته است. این عناصر مهم شامل جنبه های ساختمانی، محوطه سازی، مبلمان، گرافیک و تمام جزئیات داخلی اشاره کرد.

به دلیل پیچیدگی های براساس تکنولوژی های به روز برنامه ریزی و ساختمان های معاصر، معماران دیگر نمی توانند در تمام جنبه های یک ساختمان مدرن متخصص باشند و به همین دلیل ضروری است که گروهی از متخصصان که دانش اساسی کافی برای انجام اهداف مشترکی دارند، یک تیم تشکیل داده و بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. یک طراح داخلی باید نه تنها خود را درگیر طراحی کلی ساختمانها کند بلکه باید به جنبه های دقیق تری از طراحی، زیبا شناسی، جنبه های روان شناختی و البته شخصیت فردی ساکنین و استفاده کنندگان محیط نیز توجه کند.

جالب است بدانید که طراحی داخلی هنوز بدون تعریف محدودیت مشخصی درحال توسعه می باشد، گرچه این رشته را می توان به دو دسته اساسی مسکونی و غیر مسکونی تقسیم کرد. در حرفه معماری داخلی، طراح می تواند به صورت کارمزدی کار کرده و یا قراردادی که به آن طراحی قراردادی نیز می گویند. امروزه حجم فعالیت در زمینه داخلی منازل مسکونی افزایش داشته است، به همین دلیل این تجارت چالش کمتری برای طراحان حرفه ای به وجود آورده و باعث شده بیشتر متخصصان واجد شرایط به پروژه های غیر مسکونی نیز بپردازند.

رشته طراحی داخلی، دارای تعدادی زمینه تخصصی است و یکی از این زمینه ها که نسبتا جدیدتر نیز است، برنامه ریزی فضا نام دارد که یعنی تجزیه و تحلیل نیازهای فضایی مانند تخصیص آن و ارتباط متقابل بین عناصر محیط . علاوه بر این بررسی و ملاحظات اولیه، این شرکتها معمولاً متخصص طراحی های داخلی دفتری و غیرمسکونی هستند.

بسیاری از شرکتهای طراحی در زمینه هایی مانند طراحی هتلها، فروشگاه ها، مراکز خرید و ... تخصص پیدا کرده و دیگر شرکت ها انجام پروژه های بزرگ مانند کالج و مدرسه را آغاز می کنند. همچنین متخصصین طراحی بیمارستانها، کلینیک و ... نیز انجام می دهند.

یکی دیگر از تفاوتهای طراحان داخلی مسکونی با غیرمسکونی در این است که شرکتهای طراحی فعال در حوزه غیرمسکونی از گروه های کوچک همکاران تا سازمانهایی متشکل از 50 الی 100 کارمندان را شامل می شوند؛ در حالی که طراحان داخلی مسکونی احتمالاً به صورت فردی کار کرده و شاید با دو یا سه دستیار فعالیت می کنند. اندازه شرکتهای درگیر در پروسه طراحی های غیرمسکونی نشان دهنده پیچیدگی نسبی آن و کمیسیون های بزرگ است. طراحان داخلی مسکونی پیچیدگی کمتری داشته و اصولاً فرآیندی شخصی تر بین مالک و طراح است. مشتریان معماری داخلی از رویکرد سیستم سازمان یافته برای طراحی منازل خود استقبال نمیکنند.

اکثر شرکتهای بزرگ معماری بخش طراحی داخلی خود را دارا هستند و شرکتهای کوچکتر حداقل یک متخصص در این زمینه را در تیم خود همراه دارند. طراحی داخلی حرفه ای، یا هیچ حرفه ای با زمینه طراحی محدودیت مشخصی برای خلاقیت ندارد. به طور مثال، طراحی مبلمان که هم توسط طراحان صنعتی، طراحان مبلمان و البته توسط طراحان داخلی انجام می شود. اما قاعدتاً مبلمان طراحی شده توسط طراحان صنعتی و یا طراحان مبلمان به صورت انبوه تولید خواهد شد.

یک طراح داخلی قطعاتی را طراحی می کند که خاص بوده و به وفور در بازار موجود نیستند و یا اساس طراحی شان برآورده کردن یک نیاز خاص است. این نیاز می تواند کاربردی و یا زیبا شناختی باشد. اغلب این قطعات مانند صندلی و یا میز که برای یک کار خاص طراحی می شوند، آن قدر موفقیت آمیز هستند که تولید کنندگانش، آن را در خط تولید معمول خود قرار می دهند.

برای طراحی پارچه، وسایل روشنایی، کمد، کتابخانه و کفپوش ها نیز به طور کلی همین وضعیت صادق است.

در بحث جنبه های کلی طراحی باید به این نکته توجه داشت که بین هنر و طراحی یک تفاوت عمده وجود دارد؛ یک طراح در اصل باید مشکلاتی مانند کاربردی و راحت بودن ، زیباشناختی و ... را در قطعاتی که طراحی میکند در نظر بگیرد اما هنرمندان بیشتر ابعاد احساسی را در نظر می گیرد. گرچه لازم به بیان است، یک فضای داخلی عالی و زیبا را میتوان درواقع یک اثر هنری نامید؛ هرچند افراد ترجیح میدهند چنین فضایی را یک طراحی عالی بنامند.